کد:1100119
سوال:
تساهل و تسامح دینی و سیاسی به چه معناست؟ آیا حکومت می‌تواند در این مسائل ورود پیدا کند؟
جواب:
تساهل و تسامح که ما در روایات هم دارم و در دستورات اسلامی هم داریم که گاهی اوقات بعضی جاها را باید سهل گرفت و آسان گرفت، این‌ها را عرض شود در جایی است که محلی برای تسامح و تساهل باشد. خدا هم اهل تساهل و تسامح است. خدا می‌فرماید کسی که وضو گرفتن برایش مقدور نیست تیمم کند، این تسامح است، تساهل است. اگر کسی نمی‌تواند تیمم کند، به همان اندازه‌ای که مقدورش است، ایستاده می‌تواند نماز بخواند ایستاده، نشد نشسته، نشد خوابیده. روزه توانایی‌اش را بگیرد، نمی‌تواند ماه‌های دیگر بگیرد، نمی‌تواند مد طعام بدهد، ندارد استغفار بکند. حج را کسی که واجب الحج است بجا بیاورد کسی که واجب الحج نیست لازم نیست.
این‌ها همش همان است که رسول الله فرمود «انَّ دین الله سهلة سمحة»دین خدا دین آسانی است. اما این نباید سوء استفاده شود که ما در برابر یکسری از احکام قطعی الهی مثل محرمان مثل واجبات قائل تسامح بشویم و حال اینکه جای تسامح ندارد. مثلا بگوییم منکرات در جامعه رواج پیدا کند و قائل به تسامح و تساهل شویم، یا مثلا اگر معصیت شیوع پیدا کرد خیلی حرف نزنیم.
تساهل و تسامح در آن چارچوبی که دین تعریف کرده است باید باشد. در مسائل سیاسی که مطرح کردید، قاعده مسائل سیاسی همان است که خدا می‌فرماید «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ»[1] ما قطعا با کفار نباید تسامح و تساهل کنیم. قرآن می‌فرماید «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى»[2] این مومنین یهود و نصارا را دوست مپندارید، یعنی قائل به تسامح و تساهل با این‌ها نباشید. با کسانی که با توحید ما مخالفند، با نبوت ما مخالفند، با دین ما مخالفند، قطعا با این‌ها باید مثل خودشان برخورد کرد. امام صادق هم فرمود «هل الدین الا الحب فی الله و البغض فی الله»[3] دین یعنی دوستی برای خدا و دشمنی برای خدا. این است تسامح و تساهل برای خدا در بحث مسائل اسلامی و روابط مسلمان‌ها و در آن چارچوبی که اسلام تعریف کرده نسبت به احکام فردی و بعضا در مسائل اجتماعی.
[1] فتح آیه29
[2] مائده آیه51
[3] نهج‌الفصاحه ص539
