بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
الحمدالله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا و نبیّنا حبیب اله العالمین اباالقاسم المصطفی محمد و علی أهل بیته الأئمة الهداة المهدیین المکرمین لاسیّما بقیةالله المنتظر عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف.
با عرض سلام و احترام و ادب محضر شما عزیزان بیننده و شنونده. سخن پیرامون خمس در قرآن بود. آیه‌ی 41 از سوره‌ی مبارکه‌ی انفال مورد بحث قرار گرفت و نکاتی پیرامون این آیه عرض شد.
در ادامه‌ی مباحثی که در جلسه‌ی گذشته عرض کردیم، نکاتی را من عرض کنم در این فرصتی که در خدمت عزیزان هستیم. یکی از شبهاتی که در بحث خمس مطرح می‌شود این است که قرآن می‌فرماید: «وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ» و لذا می‌گویند غنیمت، چون حکایت دارد و دلالت دارد بر گرفتنِ اموال دشمن در صحنه‌ی نبرد و کارزار، لذا خمس را ما جایی می‌پردازیم که غنیمتی بدست بیاید. حقوق ما، درآمد ما، کسب ما، فعالیت‌های اقتصادیِ ما، اینها شامل این آیه نمی‌شود.
در کتاب «رقعة» که راغب در مفردات خودش می‌نویسد «غنیمت» عبارت است از هر چیزی که انسان بدست می‌آورد. و لذا غنائم جنگی را هم که "غنیمت" می‌گویند، به همین دلیل است. منفعتی که به دست می‌رسد و انسان‌ها تحصیل می‌کنند و یکی از آن منافع، غنائم جنگی است. درآمدِ کسب، غنیمت است، چون یک نوع منفعت است. کسانی که زحمت می‌کشند، کارمندند، چون یک حقوقی در قبال آن‌ها و منفعتی دارد به دست آن‌ها می‌رسد، اینها اگر در سال خمسی‌شان، چیزی باقی مانده بود و اضافه آمده بود، در روزِ سالِ خمسی، باید محاسبه بشود.
بزرگان علما و فقهاء، خمس را در هفت چیز، واجب می‌دانند:
یکی در سود و منفعتِ کسب و درآمد سالانه که نوعی منفعت است.
گنج، از مصادیق منفعت است.
معادن، از مصادیق منفعت است.
عزیزانی که به واسطه‌ی غواصی در اعماق دریا، گوهرهایی را، صدفی را، مرواریدی را بدست می‌آورند، اینها هم این گوهرهای از طریق غواصی بدست آمده، مشمول خمس است.
مالِ حلالِ مخلوطِ به حرام، درصورتی‌که مقدارِ حرام بیش‌تر از حلال نباشد، بعضی‌ها می‌آیند می‌گویند: ما یک بخشی از اموالمان، پول حرام ناخواسته، دانسته یا ندانسته، وارد شده و الآن می‌خواهیم مال را پاک کنیم. مقدار حرام را نمی‌دانیم ولی بیش از حدِ اکثریتِ مال ما هم حرام نیست. یکی از روش‌هایش این است که با خمس دادن، این مال تطهیر می‌شود.
زمینی که کافرِ ذمی، از مسلمان بخرد. آن هم باید خمسش پرداخت بشود پول بهای آن را.
و غنائم جنگی. غنائم جنگی هم از مواردی است که مشمول خمس می‌شود.
در سخنی از وجود مقدس امام باقر علیه‌السلام هست که حضرت می‌فرماید: «لاَ يَحِلُّ لِأَحَدٍ أَنْ يَشْتَرِيَ مِنَ اَلْخُمُسِ شَيْئاً حَتَّى يَصِلَ إِلَيْنَا حَقُّنَا». امام باقر می‌فرماید حلال نیست بر هیچ کسی که خریداری کند از خمس چیز را، مگر اینکه حق ما را بپردازد. یعنی اگر در اموالی، خمسی تعلق گرفت، تصرفِ در این، اشکال دارد. چون یک‌پنجم این را همان‌طور که قرآن می‌فرماید، حقّ خدا و پیغمبر و نیازمندان است که خمس هم به دو قسمت تقسیم می‌شود: نصفِ آن که سه سهم از شش سهم مربوط به سادات فقیر و سادات یتیم و ساداتِ در سفر مانده، و سه سهم از شش سهمِ دیگر، مربوط به عمومِ نیازمندان و گرفتارها و مستمندان غیرِسیّد که کمکی به آن‌ها بشود. یا اگر فقیهی، مرجعی صلاح دید در راه ترویجِ اسلام و مکتب اهل‌البیت در جامعه، صرف توسعه‌ی مسائل فرهنگی و معنوی بشود.
در ادامه‌ی این بحث، نکته‌ای که من در این فرصت خدمت عزیزان عرض کنم و آثار و اثرات زیانبارِ ترک خمس و پرداخت نکردنِ خمس را، یکی دو مورد را من محضر عزیزان عرض کنم.
یکی از آثار ترک خمس و پرداخت نکردنِ خمس که در حدیث امام باقر علیه‌السلام هم می‌فرماید در اموالتان جایز نیست و حلال نیست که شما تصرف کنید، مگر اینکه خمس آن را پرداخت کنید. این ثروتی که افراد بدست می‌آورند، همه لطف حضرتِ حق است و ما روزی که به دنیا آمدیم، با دستِ تهی آمدیم، عریان آمدیم. روزی که از این عالم می‌رویم، با یک دست کفنی اگر قسمت ما باشد. این وضعِ دنیایی ماست. هرچه در دنیا به ما داده شده، امانت است و یک فرصتی است و امتحان. از این داده‌های الهی، سعی کنیم در مسیر رضای الهی بهره ببریم.
یکی از عواملی که در ترکِ خمس سبب می‌شود انسان‌ها درگیرِ آن بشوند، زوالِ مال و دارایی است. امام صادق علیه‌السلام فرمود: «مَنْ مَنَعَ حَقّاً لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ اَنْفَقَ فِی بَاطِلٍ مِثْلَیْهِ» کسانی که حقّ الهی را از مالِ خودشان خارج نکردند و نکنند، اینها در مسیرِ باطل، دوبرابرِ این را انفاق می‌کنند و از دست می‌دهند. به حلال و به تکلیف، وظیفه را انجام نمی‌دهد بنابراین ثروتِ او در مسیر حرام هزینه می‌شود.
نکته‌ی دیگر، از آثار ترک خمس، از مصادیقِ خوردنِ مال یتیم، یکی از آن‌ها همین بحثِ خمس است. آقای ابوبصیر می‌گوید از امام باقر سؤال کردم: «أَصْلَحَكَ اَللَّهُ مَا أَيْسَرُ مَا يَدْخُلُ بِهِ اَلْعَبْدُ اَلنَّارَ». آقای ابابصیر می‌گوید: به امام باقر عرض کردم: آسان‌ترین چیزی و یا شاید پیش‌پاافتاده‌ترین چیزی که انسان‌ها را جهنمی می‌کند و به آتش می‌کشاند، چه می‌تواند باشد؟ امام باقر در پاسخ به ابابصیر فرمودند: «مِنْ أَكْلٍ مِنْ مَالِ الْيَتِيمِ دِرْهَماً وَ نَحْنُ الْيَتِيمُ» کسی که مالِ یتیم را، دِرهمی، یعنی یک پول بسیار اندکی را بخورد و حقِّ یتیم را نپردازد. بعد حضرت فرمودند: «وَ نَحْنُ الْيَتِيمُ»: ما یتیمیم. اشاره به این است که اگر کسی، حقی را که در برابر دین دارد، که حقِ امام و حق پیغمبر که همان خمس است، نپردازد، این از مسائلی است که سبب می‌شود انسان وقتی درآمدِ او پاک نشد و کسبِ او و داراییِ او تطهیر نشد، اسبابِ گرفتاری را برای خودش در آخرت، ایجاد می‌کند.
توفیقات همه‌ی عزیزان را از خداوند منان خواستارم. والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته.
