بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
الحمدالله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا و نبیّنا حبیب اله العالمین اباالقاسم المصطفی محمد و علی أهل بیته الأئمة الهداة المهدیین لاسیّما بقیةالله المنتظر حجةابن‌الحسن‌العسکری عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف.
قال مولانا المهدی عجل‌الله تعالی فرجه الشریف: «وَعَلَى الْمُتَعَلِّمينَ بِالْجُهْدِ وَالرَّغْبَةِ».
عرض سلام و احترام وادب محضر همه‌ی عزیزانی که برنامه را مشاهده می‌فرمایید. در ادامه‌ی بحث سبک زندگی مهدوی، سخن پیرامون وظایف دانش‌پژوهان، طلاب، دانش‌آموزان و دانشجویان بود. تمامی کسانی که در عرصه‌ی علم‌اندوزی تلاش می‌کنند و زحمت می‌کشند.
وجود مقدس امام زمان از محضر پروردگار، دو نکته‌ی بسیار ارزشمند را برای این گروه از خداوند تقاضا می‌کند. مطلب اول، «بِالْجُهْدِ»، کوشایی، تلاش و پیگیریِ در امر تحصیل. و دوم: رغبت و علاقه‌مندی و اشتیاق.
همه‌ی عزیزانی که در عرصه‌ی تحصیل علم در هر زمینه‌ای و در هر بخشی و در هر مؤسسه و دانشگاه و حوزه‌ای زحمت می‌کشند، این دو ویژگی ضرورت آن‌هاست. یکی این‌که اهل تلاش و کوشش باشند، خستگی‌ناپذیر در مسیر تحصیل علم، فعالیت کنند و این تحصیل را با رغبت ادامه بدهند. با بی‌میلی و با بی‌توجهی و با یأس و با ناامیدی، انسان به جایی نخواهد رسید.
در این قسمت، من نکته‌ای را عرض کنم از فرمایشات امیرالمؤمنین که علی علیه‌السلام می‌فرماید: «لا يُدْرَكُ الْعِلْمُ بِراحَةِ الْجِسْمِ». کسانی که می‌خواهند به حقیقت علم دسترسی پیدا کنند، به راحتی و رفاهِ جسم، به علم نمی‌شود دسترسی پیدا کرد. باید زحمت کشید، باید تلاش کرد. باید رنجِ تحصیل را بر خود هموار نمود تا به مدارج عالیه‌ی علمی نائل شد.
در این قسمت، حدیثی را از فرمایشات رسول خدا تقدیم کنم محضر همه‌ی عزیزان که حدیث، بسیار حدیث تعیین‌کننده‌ای است برای همه‌ی عزیزانِ متعلّم ما. پیامبر برای کسانی که حقیقتاً در مسیر تحصیل علم تلاش می‌کنند، آثار و ویژگی‌هایی را نام می‌برد. همه‌ی عزیزانی که متعلم‌اند و درصدد تحصیل علم‌اند، یک بررسی روی خودشان انجام بدهند و ببینند با گذر عمر و بالا رفتن تحصیلات و علم این‌ها، آیا به این‌ها دسترسی پیدا کرده‌اند یا خیر. پیامبر می‌فرماید: «مَنْ طَلَبَ اَلْعِلْمَ لِلَّهِ لَمْ يُصِبْ مِنْهُ بَاباً إِلاَّ اِزْدَادَ بِهِ فِي نَفْسِهِ ذُلاًّ». کسانی که تحصیلشان و کسب علمشان برای خداست، نتیجه‌ی این علم‌اندوزی‌ها این می‌شود که هرچه بر این دانش افزوده می‌شود، در درون خودشان ذلت نفسانی پیدا می‌کنند یعنی غرور به هم نمی‌زنند. نمی‌گوید: من آقای مهندسم، من پزشکم، من استاد دانشگاه هستم، من آیت‌الله هستم، من یک طلبه‌ی فاضلی هستم، من دانشجوی ارشد هستم. این هر چه سطح تحصیلات و علمش می‌رود بالاتر، ذلت درونی پیدا می‌کند.
من به همین اندازه بسنده بگویم و بگذرم، عزیزان، ذلت، در پیشگاه مردم، کارِ خوبی نیست و پسندیده نیست که انسان نزد دیگران، خودش را خوار و خفیف جلوه بدهد. اما ذلت نفسانی، یک امر ارزشمندی است که ما روی خودمان کار کنیم، غرور به سمت ما نیاید. این دعای ارزشمند حضرت زهرای مرضیه که در حالات حضرت دارد که حضرت، مداومتِ به این دعا داشتند: «اللَّهُمَّ ذَلِّلْ نَفْسِي عِندَ نَفْسِي»: خدایا، خودم را در خودم ذلیل کن. یعنی خودم روی خودم، خیلی حساب باز نکنم. «وَ عَظِّمْ شَأْنَكَ عِندَ نَفْسِي»: شأن خودت را نزد ما بالا ببر. آنچه در من پایین بیاید، خودم باشم، در درونم. و آنچه در درونم بالا برود و عظمت پیدا کند، عظمت الهی باشد.
متعلّمین راستین، این ویژگی را دارند که هرچه بر دانش آن‌ها افزوده می‌شود، یک ذلت نفسانی پیدا می‌کنند و غرور به هم نمی‌زنند.
«وَ فِي اَلنَّاسِ تَوَاضُعاً». از نشانه‌های متعلم‌های موفق این است که در برابر مردم، متواضع‌اند. این فرد زمانِ دانشجویی، یک درصدی و ضریبی تواضع داشت. الآن که استاد شده، باید تواضعِ او بیش‌تر شده باشد. بنده در حوزه، طلبه بودم. سالِ اولِ طلبه‌گی، تواضعم با سال‌های بعد باید تغییر کند.
«وَ لِلَّهِ خَوْفاً» از نشانه‌های متعلّمین موفق، هر چه بر علم این‌ها افزوده می‌شود، از خدا بیش‌تر می‌ترسند. خداترسی و خدانگری آن‌ها قوی‌تر می‌شود.
«وَ فِي اَلدِّينِ اِجْتِهَاداً». نشانه‌ی علم موفق و متعلّم راستین، بر سطح آگاهی‌های او هرچه افزوده می‌شود، در مسیر دین تلاش و کوشش او، افزون‌تر می‌شود. پیامبر فرمود: «وَ ذَلِكَ اَلَّذِي يَنْتَفِعُ بِالْعِلْمِ فَلْيَتَعَلَّمْهُ». چنین کسانی، از علم بهره برده‌اند و علم را کسب کرده‌اند و آموخته‌اند.
اما آن روی سکه؛
«وَ مَنْ طَلَبَ اَلْعِلْمَ لِلدُّنْيَا». اگر کسی علم را فقط برای دنیا کسب کند؛ برای استخدام، برای مقام؛ برای این‌که تعریفِ او را بکنند؛ برای این‌که تکریم او را بکنند و هدف از تحصیل علم، فقط همین باشد، «وَ مَنْ طَلَبَ اَلْعِلْمَ لِلدُّنْيَا وَ اَلْمَنْزِلَةِ عِنْدَ اَلنَّاسِ» و این‌که نزد مردم یک جایگاهی پیدا کند و مردم به او احترام بگذارند به‌خاطر مدرک و سوادش، اینجا دیگر خدانگری در کار نیست. «وَ اَلْحُظْوَةِ عِنْدَ اَلسُّلْطَانِ». تحصیل علم می‌کند برای این‌که نزد حاکم و سلطان و مسئولین، یک موقعیت و جایگاهی به هم بزند. چنین کسانی که با این نگاه متعلم‌اند و علم‌اندوزند، پیامبر فرمود «لَمْ يُصِبْ مِنْهُ بَاباً إِلاَّ اِزْدَادَ فِي نَفْسِهِ عَظَمَةً» هیچ بابی برای او گشوده نمی‌شود مگر این‌که هرچه بیش‌تر می‌فهمد، خودش را بالاتر می‌بیند و متکبرتر می‌شود و غرور او بیش‌تر می‌شود.
بعضاً دیده‌اید افرادی که وقتی به این‌ها صحبت می‌کنید می‌گویند: من خودم سَرَم می‌شود، من خودم بَلَدَم، نیازی نیست شما یادمان بدهید... این، همان تکبری است که آمده. خدا، پیغمبری را در قرآن، به نام سلیمان، امر می‌کند که از مورچه‌ای نصیحت بپذیر. ما هرچه بزرگ بشویم، سلیمان نمی‌شویم و نصیحت‌کننده هرچه خُرد بشود، مورچه نمی‌شود. این برای همه‌ی ما درس است.
علم اگر برای دنیا و جایگاه و مقام و به‌به و چَه‌چَه کسب شد، نتیجه‌اش می‌شود این‌که هرچه افزایش پیدا می‌کند، انسان خودش را بالاتر و عالی‌تر از دیگران می‌بیند.
«وَ عَلَى اَلنَّاسِ اِسْتِطَالَةً». این علم و این نوع تحصیل، جز فخرفروشی برای مردم، چیزِ دیگری برای این شخص به دنبال نخواهد داشت.
«بِاللَّهِ اِغْتِرَاراً وَ مِنَ اَلدِّينِ جَفَاءً» و نسبت به خدا مغرور می‌گردد و نسبت به مسائل دینی هم فاصله می‌گیرد. هر چه سوادِ او بیش‌تر می‌شود، دوریِ او از دین افزایش پیدا می‌کند.
بارها بنده سراغ داشتم کسانی که گِله می‌کردند از وضع خودشان که: «ما سال‌های اول دانشجویی، نماز شب می‌خواندیم اما الآن که فارغ‌التحصیل دانشگاه شدیم، تارک‌الصلوة شدیم». خب بخشی از این هم برمی‌گردد به این‌که ما با چه نگاهی، به دنبال علم بوده‌ایم. من در دوران تحصیلاتم، توفیقات معنوی داشتم اما الآن که به یک مقامات به‌حسب ظاهر علمی رسیده‌ام، این توفیقات معنوی را، اخلاق را، ادب را، احترام را، فراموش کرده‌ام.
آقای تحصیل‌کرده‌ای را شخصی نقل می‌کرد می‌گفت: منزلش بودیم. پدرِ پیرمردش سینی چای آورد پذیرایی کند، دوستانش پرسیدند: این آقا کیست؟ گفت: این نوکرِ خانه‌ی ماست. این همان علمی است که برای فخرفروشی، برای منزلت، برای اشتغال، تحصیل شده و خروجی‌ای جز این نخواهد داشت.
پیامبر فرمود: «فَذَلِكَ اَلَّذِي لاَ يَنْتَفِعُ بِالْعِلْمِ» متعلّمینی که علم را این‌گونه تحصیل می‌کنند، از این علم، بهره‌ای نخواهند برد. هدف آن‌ها، دنیاست. هدف آن‌ها، جایگاه و منزلتِ نزد مردم و مسئولین است.
بعد حضرت فرمود: «فَلْيَكُفَّ وَ لْيُمْسِكْ عَنِ اَلْحُجَّةِ عَلَى نَفْسِهِ وَ اَلنَّدَامَةِ وَ اَلْخِزْيِ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ». پیامبر فرمود بنابراین، باید چنین شخصی که این‌گونه دارد تحصیل علم می‌کند، خودش را از این تحصیل بازدارد و علیه خودش، حجّت و پشیمانی و رسوایی برای روز قیامت رقم نزند.
امیدواریم که ان‌شاءالله در زمره‌ی متعلّمینی باشیم که با جهد و رغبت در مسیر تحصیل، با این معیارهایی که پیامبر فرمودند، قدم برداریم. والسلام علیکم و رحمةالله و برکاته.
