جامعهشناسان میگویند دو اصل است که اگر در یک جامعهای قوام پیدا کرد، جامعه نظم پیدا میکند.
1- اصل نظارت: جامعهای موفق است که نظارت در آن قوی باشد. یعنی اولیاء امر دقت کنند. مسئولین، مراقب باشند و بیخبر نباشند. اصلِ نظارت، ضامن سلامتیِ جامعه است.
2- اصل مجازات: یعنی متناسب با جرم، مجرم مجازات بشود. این عین عدالت است. آقا، مال مردم را خورده باید از او بگیرند. اگر نگیرند، ظلم است و اگر بگیرند، مشخص است که عدل است. کسی که دستاندازی در بیتالمال کرده، اگر نگاهش بکنند و بیتفاوت باشند که دارند ظلم میکنند! این کسی که کار نمیکند ولی دارد حقوق میگیرد؛ این کسی که پولِ اضافهی بر سازمان گرفته، باید از او بگیرند و برگردانند!
در اصلاح ساختار جامعه، این دو اصل مؤثر است. مردم، در اصلاح ساختار درونتان هم این دو اصل مؤثر است؛ اصل نظارت: خدا (اَلَم یَعلَم بِإنَّ اللهَ یری)، اصل مجازات: قیامت.
این دو چیز یادتان نرود. خدایی هست و قیامتی هست. یومالحسابی هم هست. آدمهای باتقوا دقیقاً این دو اصل را یادشان نمیرود. از خدا میترسند. در خلوتش میگوید: خدا حاضر است. در تخلفاتش، میداند که باید جواب پس بدهد.