بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
الحمدالله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا و نبیّنا حبیب اله العالمین اباالقاسم المصطفی محمد و علی أهل بیته الأئمة الهداة المهدیین المکرمین لاسیّما بقیةالله المنتظر حجةابن‌الحسن‌العسکری عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف.
عرض سلام و احترام محضر شما عزیزانی که برنامه را مشاهده می‌فرمایید. سخن پیرامون آیه‌ی 274 سوره‌ی مبارکه البقره، با محوریت انفاق در قرآن بود. که آیه، از آیاتی است که در باب حضرت علی علیه‌السلام در روایات داریم که نزول یافته و از مصادیق «يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ» وجودِ مقدس حضرت علی علیه‌السلام میباشد.
روایتی را از فرمایشات پیشوای پرهیزکاران عالم، محضر عزیزان تقدیم کنم. روایت را علامه مجلسی در جلد 96 بحار نقل می‌کند که علی علیه‌السلام فرمود: « إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا مَاتَ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ مَا قَدَّمَ وَ قَالَ النَّاسُ مَا أَخَّرَ؟ فَقَدِّمُوا فَضْلًا يَكُنْ لَكُمْ وَ لَا تُؤَخِّرُوا كَيْلَا يَكُونَ حَسْرَةً عَلَيْكُمْ». علی علیه‌السلام می‌فرماید وقتی انسانی از دنیا می‌رود و روحش از کالبد خارج می‌شود، ملائکه‌ها سخنی می‌گویند. فرشته‌ها می‌گویند: «مَا قَدَّمَ؟» چه چیزی را برای خود پیش فرستاد؟ برای خود، جلو جلو چه چیزی را فرستاد؟ «وَ قَالَ النَّاسُ مَا أَخَّرَ؟» مردم، جمله‌ی دیگری می‌گویند. آن‌هایی که در تشییع شرکت کرده‌اند و زیرِ تابوتِ طرف هستند، این‌ها زمزمه‌شان این است که «مَا أَخَّرَ؟» از او چه مانده؟ دارایی او چه اندازه است؟ اموال او چه حد است؟ بعد حضرت می‌فرماید: «فَقَدِّمُوا فَضْلًا يَكُنْ لَكُمْ» پس چیزی را برای خود پیش فرستید تا از آنِ شما باشد:
ای که دستت می‌رسد کاری بکن
پیش از آن کز تو نیاید هیچ کار
امام می‌فرماید جلو جلو، برای خودتان بفرستید و انفاق کنید تا این‌ها برای شما بماند.
«وَ لَا تُؤَخِّرُوا كَيْلَا يَكُونَ حَسْرَةً عَلَيْكُمْ» حضرت می‌فرماید برای خود، باقی نگذارید اموال را. همه را باقی نگذارید تا این‌ها برای شما کَل بشود و این‌ها یک بار مسئولیت و وبال سنگینی برای شما بشود. آنچه خدا به شما ارزانی داشته، همه را مگذارید و بروید که پاسخ و سؤالش را در آن عالم از شما طلب کنند و در اختیارِ بازماندگان شما قرار بگیرد.
از این حدیث نورانی استفاده می‌شود که این روحیه‌ی انفاق و دستگیری از نیازمندان را، تا فرصتِ زندگی برای انسان باقی است، انسان استفاده کند.
در سخن دیگری، در جلد 77 مرحوم علامه مجلسی در بحار، روایتی را نقل می‌کند که پیامبر می‌فرماید: سه چیز از حقایق ایمان انسان‌هاست. ایمان‌ها سه جا، حقیقتاً خودشان را نشان می‌دهند و واقعیت ایمان و هویّت حقیقی ایمان، مشهود و آشکار می‌شود. یکی از این سه مورد را رسول‌الله می‌فرماید: «الْإِنْفَاقُ مِنْ الْإِقْتَارِ» انفاق کردن و پر کردن مشکلات مالیِ مردم و رفع گرفتاریِ انسان‌ها در تهیدستی. آیه‌ای که موردِ بحث ما در گذشته قرار گرفت که از آیاتی بود که شأن نزول نسبت به علی علیه‌السلام داشت. در آن آیه‌ی 274 سوره‌ی مبارکه البقره هم، خداوند می‌فرماید «يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيَةً» این‌ها شب و روز، در خلوت و آشکارا، انفاق را رها نمی‌کنند. این‌ها در هر حالی که هستند، اهل انفاق‌اند. لذا عزیزان، انفاق، اختصاصِ فقط به ثروتمندان ندارد. افراد تهیدست هم به نسبتِ آن ظرفیت و توانمندیِ خودشان باید اهل انفاق باشند در همان اقطار و تنگدستی، در همان وضعیت سختی که هست، آن‌ها هم بهره ببرند.
شخصی آمد خدمت رسول خدا و عرض کرد: یا رسول‌الله! وضعم سخت است و تلخ است از نظر معیشت و اقتصاد. پیغمبر فرمودند: برو صدقه بده. عرض کرد: یا رسول‌الله! چیزی ندارم. پیغمبر فرمودند: برو صدقه بده. مرتبه‌ی سوم، دوباره خواسته‌اش را تکرار کرد: یا رسول‌الله دستم خالی است، چه چیزی را صدقه بدهم؟ حضرت فرمودند: برو قرض بگیر صدقه بده، خداوند به ازای این صدقه و انفاقی که کردی، 10 برابر می‌دهد. «مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا» (انعام/ 160) یکی از این ده لطفی که خدا به تو کرده، ده برابری که رسیده، بابت بدهکاری بپرداز و آن 9 قسمتِ دیگر را صرفِ زندگی کن.
قطعاً وعده‌ی الهی همین است. و اگر کسی با ایمان و با اخلاص صدقه بدهد، محال است که خداوند، پاسخ و پاداش او را ندهد. انفاقِ در تنگدستی، از نشانه‌های حقیقت ایمان است.
«وَ إِنْصَافُكَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِكَ» ما مردم را از خود جدا نبینیم. مردم را، خودمان ببینیم. دیگران را مثل خود ببینیم. که این روحیه‌ی انصاف، نشانه‌ی حقیقت ایمان است. و سلامت جامعه‌ی ما در گرو رعایت همین ارزش‌ها و همین اصول است. «وَ إِنْصَافُكَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِكَ».
«وَ بَذْلُ الْعِلْمِ لِلْمُتَعَلِّم» پیغمبر می‌فرماید از جاهایی که ایمان، خودش را نشان می‌دهد، بذل کردنِ علم به شخصِ متعلّم، طلبه، دانش‌پژوه و دانش‌آموز است. بعضاً متأسفانه ما می‌بینیم که افرادی که دارای دانش‌اند، دارای یک معلومات و تخصصی هستند، اما بخلِ در انفاق دارند. که قبلاً بنده عرض کردم، که انفاق هم در مال، هم در علم و هم در آبرو و هم در مقام، موضوعیت دارد.
از مصادیق انفاق، در این روایت، انفاقِ در علم است. پیغمبر می‌فرماید در کنارِ آن انفاق در ثروت «وَ إِنْصَافُكَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِكَ»، انفاق در روابط اجتماعی و ارتباط با دیگران، دیگران را از خود جدا ندیدن.
و نکته‌ی دیگر «وَ بَذْلُ الْعِلْمِ لِلْمُتَعَلِّم» انفاقِ در علم. ما امساک نکنیم آنچه که خدا به ما لطف کرده است، از بازگو کردنِ آن‌ها به نیازمندان خود را محروم نسازیم.
عرض پایانی‌ام با این سخن از فرمایشات حضرت علی علیه‌السلام که ایام، مصادف با شهادت حضرت است، با این جمله‌ی نورانی در غررالحکم، عرائض را به پایان برسانم که حضرت فرمود: «لَمْ يُرْزَقِ اَلْمَالَ مَنْ لَمْ يُنْفِقْهُ» کسی که مال را انفاق نکند، درحقیقت، آن مال به او روزی نشده است.
عزیزان، تفاوت است بین مال و رزق. بخشی از مردم، دارای اموال هستند اما رزقشان نیست؛ چون استفاده نمی‌کنند. نه خود می‌خورند و نه به دیگران می‌خورانند. علی علیه‌السلام می‌فرماید آن مالی که انفاق در آن صورت نگیرد، رزقِ شما نیست. لذا اگر انفاق کردید، دلیلِ بر این است که شما، رزقتان در این بوده. چون این انفاق بازگشتش به خودِ شماست و نتیجه‌ی آن را خودتان خواهید دید.
توفیقات همه‌ی شما عزیزان را از خداوند مهربان خواستارم. والسلام علیکم و رحمةالله و برکاته.
