بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
الحمدالله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا و نبیّنا حبیب اله العالمین اباالقاسم المصطفی محمد و علی أهل بیته الأئمة الهداة المهدیین لاسیّما بقیةالله المنتظر حجةابن‌الحسن‌العسکری عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف.
قال الله تبارک و تعالی فی محکمه کتابه القرآن الحکیم: «وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ» صدق الله العلی العظیم.
عرض سلام و احترام و ادب محضر همه‌ی عزیزان و آرزوی قبولی اعمال و عبادات و اطاعات همه‌ی عزیزان در این ماه ضیافت الهی. سخن با محوریت معارف و درس‌ها و پیام‌هایی از کلام وحی بود و قرآن کریم بود. آیه‌ی 12 سوره‌ی حجرات که دارای چند پیام ارزشمند برای مؤمنین بود، مورد بحث قرار گرفت، اجتنابِ از سوءظن، پرهیز از تجسس در زندگی مردم، و نکته‌ی دیگر، دوری جستن از غیبت کردن. که این قسمت، مورد بحث ماست: «وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا».
خدا خطاب به مؤمنین می‌فرماید خودتان را مشغول به غیبت کردن به یکدیگر نکنید. « وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ». کدام‌یک از شما دوستدار این است که گوشت برادرِ مرده‌ی خود را بخورد و حال این‌که کراهت دارید و رغبتی به خوردن ندارید.
نسبت به بحثِ تعریف غیبت در روایات و احادیث ما، پیامبر اکرم می‌فرماید اساساً غیبت یعنی «الغِيبَةُ أن تَذكُرَ الرجُلَ بما فيهِ مِن خَلفِه» اگر پشتِ سرِ برادرِ دینی، آنچه که در او هست را بیان کنید و او ناراحت بشود. یاد کنید شخصی را به چیزی که در اوست، پشتِ سر او. بعضی‌ها به این تصورند که غیبت یعنی تهمت. تهمت یعنی اگر چیزی در کسی نبود و ما به او نسبت دادیم، آن می‌شود تهمت. غیبت یعنی کارها و رفتار و خصوصیاتی که در یک شخص هست، ما این را می‌رویم برای دیگران برملا می‌کنیم و آشکار می‌کنیم. پیغمبر می‌فرماید غیبت یعنی این. أن تَذكُرَ الرجُلَ بما فيهِ مِن خَلفِه.
خب در این آیه‌ی شریفه «وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا»، خداوند برای جلوگیری از غیبت، از زمینه‌های غیبت تذکر می‌دهد باید پرهیز کرد. قطعاً یک سری اموراتی هستند که این‌ها زمینه‌ساز غیبت می‌شوند: معاشرت با انسان‌های آلوده را ما باید پرهیز کنیم. شرکت در مجلس‌هایی که ما را در مسیر بدگویی و غیبت وارد می‌کند باید پرهیز کرد. تفکرها و اندیشه‌ها را باید اصلاح کرد.
و در این آیه، خداوند می‌فرماید غیبت کردن مثل این است که انسان، گوشتِ برادرِ مرده‌ی خود را که نمی‌پسندید و بدتان می‌آید دارید می‌خورید. از این قسمت استفاده می‌شود که اساساً، نفس گناه، تنفرآور است و باطن گناه، با آن سلامتِ روح انسان‌ها متضاد است.
و مطلب دیگر، از آیه ما استفاده می‌کنیم که مردم باایمان، برادرِ یکدیگرند. خدا هم می‌فرماید: «أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا». این‌ها برادرانِ شما هستند. ما در یک جامعه‌ی اسلامی، مؤمنین، مسلمان‌ها، این‌ها همه به تعبیر سعدی علیه‌الرحمة: «بنی آدم اعضای یک پیکرند، که در آفرینش ز یک گوهرند». همه از یک ریشه‌ایم، از یک اصلیم، از یک پدر و مادریم، لذا با این نگاه به یکدیگر بنگریم. دیگران را هم برادران و خواهران خود بنگریم.
و نتیجتاً این‌که غیبت، از برادران و خواهران خود، حرام است و طبق این آیه‌ی شریفه، خداوند نهی می‌کند که به این کار مشغول نشوید که این عمل، نوعی درنده‌خوئی هم هست. خداوند تشبیه می‌فرماید مثل خوردن گوشتِ برادرِ دینیِ خودتان؛ یعنی یک حالت درنده‌خویی در حقیقت و در باطنِ امر.
و کسانی که اهل غیبت‌اند، غیبت با تقوا، منافات دارد. انسان‌های باتقوا، اهل غیبت نیستند. اگر کسی علاقه‌مند این است که متّقی باشد، انسان باتقوا امام صادق می‌فرماید: «لا يَراكَ حَيثُ نَهاكَ» خدا نباید او را در کاری که نهی‌اش کرده، ببیند. یکی از نواهی الهی، نهی از غیبت است. «وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا». البته این را هم فراموش نکنیم که تقوا، قطعاً انسان‌ها را به سوی توبه راهنمایی می‌کند. قرآن می‌فرماید: «وَاتَّقُوا اللَّهَ». اگر اشتباهاتی، کسی انجام می‌داده، تجسس می‌کرده، سوءظن داشته، غیبت می‌کرده، راه برگشت، مسدود نیست. مسیر تقوا را بپیماید. از گناهان گذشته منصرف بشود، جبران کند و تقوا را پیشه کند و فرصت برای جبران باقی است: «إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ» خداوند، توبه‌پذیر است و خداوند، با رحمت و مهربانی با بندگان خود برخورد می‌کند و خداوند، عذرپذیریِ آمیخته با رحمت را بیان می‌فرماید. و قطعاً توبه‌پذیریِ خداوند هم، جلوه‌ای از رحمت اوست.
دو حدیث را از رسول خدا در این قسمت از عرائضم تقدیم کنم. در کتاب شریف بحار، جلد 75، پیامبر می‌فرماید: «تَركُ الغَيبَةِ أَحَبُّ إلَى اللّه ِ عَزَّ وَجَلَّ مِن عَشرَةِ آلاف رَكعَةٍ تَطَوُّعاً». پیامبر می‌فرماید اگر کسی، غیبتی را می‌توانست بکند و نکرد، برای خدا ترک غیبت کرد، ثواب این کار نزد خداوند، باارزش‌تر است و محبوب‌تر است از ده‌هزار رکعت نمازِ مستحبی.
من در یک جایی که می‌توانم از کسی بدگویی کنم و خودم را مدیریت می‌کنم و غیبت نمی‌کنم، نزد پروردگار ارزش این کار و ارزش این کنترلِ زبان، مدیریتِ در گفتارم، نزد خدا، از ده‌هزار رکعت نماز مستحبی بیش‌تر است. ده‌هزار نماز مستحبی، چه فرصتی را و چه قدر وقت از ما می‌گیرد و چهقدر انرژی؟ یک لحظه تأمل کردن برای خدا، سکوت کردن و غیبت نکردن.
و جمله‌ی دیگر پیغمبر می‌فرماید: «اَبْغَضُ الْخَلائِقِ الَی اللَّهِ الْمُغْتابُ». مبغوض‌ترینِ انسان‌ها نزد پروردگار، کسانی هستند که این‌ها به غیبت می‌پردازند و افراد را خراب می‌کنند. این‌هایی که در جامعه درصدد تخریب یکدیگرند و تلاششان برای تضعیف دیگران هست، این‌ها مبغوض‌ترینِ انسان‌ها هستند. حالا بعضاً وقتی صحبت می‌کنیم می‌گویند: آقا، دروغ نمی‌گوییم که، این صفت در او هست! بله، درست هست که در او هست. اگر در او نباشد که تهمت است. و لذا در روایت داریم که افرادی که غیبت می‌کنند، چند حالت پیدا می‌کنند: بعضی‌ها در حالِ غیبت کردن، به کفر می‌رسند. به این‌ها می‌گویند غیبت نکنید، می‌گوید: این‌که غیبت نیست. یعنی امرِ خدا را انکار می‌کند. این به کفر وارد می‌شود. بعضی‌ها با وارد کردن به حالتِ شرک می‌رسند. وقتی که دارد غیبت می‌کند، چنان غیبت می‌کند که اسمِ طرف را نمی‌آورد ولی با اشاره و ایما و کنایه، همه را متوجه می‌کند که منظور من کیست. بعضی‌ها با غیبت کردن، بالأخره، همان آثار زیانبار غیبت را که پیغمبر فرمود «اَبْغَضُ الْخَلائِقِ» است برای آن‌ها رقم می‌خورد. سریع، اسم می‌آورد و آبروی فرد را می‌برد.
امیدواریم که ان‌شاءالله بتوانیم از این رذیله‌ی اخلاقی فاصله بگیریم و دور شویم و زبان خود را و رفتار خود را مدیریت کنیم.
توفیقات همه‌ی عزیزان را از خداوند مهربان خواستارم. والسلام علیکم و رحمةالله و برکاته.
