بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
الحمدلله رب‌العالمین وصلی الله علی سیّدنا و نبیّنا حبیب إله العالمین أباالقاسم المصطفی محمد و علی أهل بیته الأئمة الهداة المهدیین المکرّمین لا سیّما بقیةالله المنتظر حجة ابن الحسن العسکری عجل‌الله تعالی فرجه الشریف.
قال الله الحکیم فی کتاب الکریم: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ » صدق الله العلی العظیم.
عرض سلام و احترام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات خدمت تمامی عزیزان که برنامه را مشاهده می‌فرمایید و مستمعید. در ادامه‌ی مباحث گذشته، با موضوعیت معارفی از قرآن در ماه مبارک رمضان که ماه نزول رحمت است و ماه نزول قرآن است، آیهی 12 از سوره‌ی مبارکه‌ی حجرات، که در آیه چندین دستور و پیام و نکته را و تذکر را خداوند به بندگان مؤمن خود، متذکر می‌شود.
ترجمه‌ی آیه این است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خیلی از گمان‌ها پرهیز کنید». «إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ: بعضی از این گمان‌ها شما را به گناه می‌کشاند». بعضی از این سوءظن‌ها، انسان‌ها را به معصیت الهی و گناه داخل می‌کند. این اول دستور به اجتناب از سوءظن و پرهیز از سوء ظن.
دوم، «وَلَا تَجَسَّسُوا: در زندگی یکدیگر تجسس نکنید». سرکشی در زندگی‌های یکدیگر کردن، خلاف اخلاق انسانی و قرآنی است و دخالتِ در اموارت یکدیگر کردن را خداوند نهی فرموده. تجسس کردن ممنوع.
و نکته‌ی دیگر «وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا» به غیبت و بدگویی یکدیگر هم مپردازید. که در این غیبت، قرآن می‌فرماید وضعیت غیبت‌کننده مثل کسی است که گوشتِ برادرِ مرده‌ی دینیِ خودش را دارد می‌خورد. هیچ‌کس علاقه‌ای نشان نمی‌دهد و رغبتی نشان نمی‌دهد به خوردنِ گوشتِ مردارِ برادرِ دینیِ خودش.
قرآن می‌فرماید: «أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا َكَرِهْتُمُوهُ» یکی از شماها دوست می‌دارد؟ آیا احدی از مردم دوست می‌دارد که گوشتِ میته‌ی برادر خود را بخورد و حال این‌که نمی‌پسندد این کار را؟ غیبت یعنی همین. بعد قرآن می‌فرماید: «وَاتَّقُوا اللَّهَ: و تقوای الهی پیشه کنید». «إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ: خداوند توبه‌پذیر است و خداوند مهربان است».
قسمتی از این دستورِ آیه، نسبت به اجتناب از سوءظن و بدگمانی‌هایی است که متأسفانه یکی از آثار شیوع سوءظن در جامعه و در خانواده، تنزل و زوال اعتمادِ عمومی است. اگر این بدبینی‌ها رواج پیدا کرد در جامعه، شما می‌بینید که مردم یک جامعه دیگر به یکدیگر اعتماد نمی‌کنند. در خانواده اگر سوءظن ایجاد شد، آحاد خانواده نسبت به یکدیگر سوءظن پیدا کردند؛ زن نسبت به شوهر، شوهر نسبت به همسر؛ فرزندان نسبت به پدر و مادر؛ پدر و مادر نسبت به فرزندان، این دیگر آن خانواده، آن اعتمادی که باید در آن شکل بگیرد و قوام پیدا کند، دیگر شکل نمی‌گیرد.
من یکی دو نکته را در این آیهی شریفه و یکی دو حدیث را تقدیم کنم محضر عزیزان، از برکات ایمان این است که ایمان، انسان‌ها را متعهد می‌کند که از اعمال و افکار ناپسند و گنه‌آلودی که خدا نمی‌پسندد، انسان دوری کند. در این آیهی شریفه خداوند می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا». ای مؤمنین! پرهیز کنید. از این نبایدها دور بشوید. یک سری بایدهایی است برای تربیت مقام انسانیت و یک سری نبایدهایی است. همان‌گونه که عزیزان، ما وقتی که بیمار می‌شویم، طبیب معالج، بایدها و نبایدهایی را برای بیمار تبیین می‌کند و می‌گوید این خوراک‌ها و داروها را باید مصرف کنید و از این خوراک‌ها و غذاها باید پرهیز کنید. سلامتیِ یک انسان، در گرو رعایت همین بایدها و نبایدهاست. بایدها: فضائل اخلاقی در پرورش روح، رعایت دستورات الهی در واجبات و مستحبات، و نبایدها: دوری جستن از محرّمات و پرهیز از اعمال ناشایستی که خداوند تذکر می‌دهد.
پس ایمان، انسان را متعهد می‌کند که از افکار زشت و ناپسند دور شود. به همان اندازه که ما ایمانمان قوی است، از سوءظن نسبت به دیگران هم پرهیز می‌کنیم.
مطلب دیگر، ما اگر بخواهیم از گناهان مسلّم و قطعی پرهیز کنیم، راهش این است که از گناهان احتمالی هم پرهیز کرد. راه وصول به کمالات عالیه، طی کردن مدارج است. ما اگر می‌خواهیم که دچار تهمت، دچار بدبینی، دچار غیبت نشویم، از زمینه‌هایی که فراهم می‌کند این حالت را برای ما، باید دوری جست. قرآن می‌فرماید: «اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ» از خیلی از ظن‌ها پرهیز کنید چون بعضی از این ظن‌ها و گمان‌ها می‌شود گناه.
نکته‌ی سوم، در جامعه‌ی اسلامی، اصل بر اعتماد است و کرامت انسان‌هاست. و لذا وقتی که در یک جامعه‌ای اصل، بر احترام و کرامت است، این بدبینی‌ها و سوءظن‌ها خلاف آن اصلی است که در یک جامعه‌ی اسلامی باید رعایت بشود.
روایتی را از امیرالمؤمنین تقدیم کنم و عرائض را جمع‌بندی کنم. علی علیه‌السلام در کتاب شریف غررالحکم می‌فرماید: «اَلْجُبْنُ وَ الْحِرْصُ وَ الْبُخْلُ» سه رذیله‌ی زشت اخلاقی را و رفتاری را امیرالمؤمنین نام می‌برد. یکی ترسو بودن، دوم حریص بودن و سوم، بخیل بودن. این سه صفت رذیله را حضرت می‌فرماید «غَرائِزُ سُوء» صفت‌های ناپسند و ناشایستی است که «یَجْمَعُها سُوءُ الظَّنِّ بِاللّهِ سُبحانَهُ» جمعِ این‌ها می‌شود سوءظنِ به خدا. یعنی کسانی که دچار بخل‌اند، دچار حرص‌اند، این‌هایی که در زندگی حریص‌اند، به یک عبارتی، سوءظن به خدا دارند. خدا را قادر و رازق نمی‌دانند و تلاششان برای تکاثر اموال و جمع‌آوری اموال است. باورشان نیست که خدای امروز، فردا هم برای آن‌ها خدایی می‌کند، چون اعتقادشان ضعیف است و سوءظنشان به خدا قوی شده، می‌افتند در وادی حرص. آن‌هایی که بخیل‌اند و از آنچه که خدا به آن‌ها داده در دستگیری از نیازمندان کمک نمی‌کنند، چون سوءظن به خدا دارند و فکر می‌کنند این اموال، صفر تا صد، خودشان مؤثر بوده‌اند و خودشان تحصیل کردهاند و کسی در آن دخالت نداشته. جُبن هم همین‌طور. بعضیها یک جاهایی باید به‌هنگام، سخنی بگویند ولی می‌ترسند و نمی‌گویند. یک امربه‌معروفی را جرأت گفتن ندارد؛ نهی از منکری را می‌ترسد. چون سوءظن به خدا دارد. حمایت الهی را فراموش کرده.
ان‌شاءالله که بتوانیم در این ماه مبارک رمضان، بر فضائل و مکارم افزوده و از رذائل اخلاقی دوری گزینیم.
توفیقات همه‌ی عزیزان را از خداوند مهربان خواهانم. والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته.
