بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
الحمدلله رب‌العالمین وصلی الله علی سیّدنا و نبیّنا حبیب إله العالمین أباالقاسم مصطفی محمد و علی أهل بیته الأئمة الهداة المهدیین المکرّمین لا سیّما بقیةالله المنتظر حجة ابن الحسن العسکری عجل‌الله تعالی فرجه الشریف.
قال الله الحکیم فی کتابه الکریم: «وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ».
عرض سلام و احترام و ادب محضر شما عزیزان بیننده و شنونده و آرزوی قبولی طاعات همه‌ی عزیزان در ماه ضیافت الهی.
با محوریت بحث معارفی از قرآن در خدمت شما عزیزان هستیم. آیه‌ای که تلاوت گردید، آیه‌ی نهم از سوره مبارکه حشر که بخشی از آیه است، یکی از معارف ارزشمند اخلاقی را خداوند برای بندگان خودش متذکر میشود که همانا صفت ارزشمند ایثار است. ایثار، یعنی دیگران را بر خود مقدم داشتن. البته استثنائاتی هم دارد که مواردی، ایثار، پذیرفته نیست که آن را عرض خواهیم کرد.
ما در مسائل اقتصادی، در مسائل اجتماعی، دیگران را از خود جدا نبینیم و برای دیگران ارزش قائل بشویم و احترام قائل بشویم. این صفت، صفت بسیار ارزشمندی است که خداوند در موارد فراوانی در قرآن، از این صفت نیکو، به نیکی یاد نموده است.
در حالات وجود مقدس آقا امام جواد سلام‌الله علیه دارد که حضرت، در بعضی از شب‌ها، از آغاز شب تا نیمه‌های شب و صبح، حضرت پیوسته این ذکر را زمزمه می‌کردند: «اللَّهُمَّ قِنِی شُحَّ نَفْسِی: پروردگارا! مرا از بخل نفسانی‌ام حفظ کن». که وقتی، شخصی از حضرت سؤال کرد: آقا شما فقط شب تا صبح این دعا را می‌کنید، امام فرمودند اگر انسان از این بخل نفسانی رها بشود، خیلی از معضلات در زندگی او مرتفع میشود.
در این آیه‌ی شریفه که تلاوت شد و من ترجمه‌ای را از این قسمت آیه محضر عزیزان عرض کنم، قرآن می‌فرماید: ««وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ» بندگان خوب الهی، و بندگان شایسته‌ی الهی چنین‌اند، که البته این نسبت به آن دسته از مسلمانانی بود که در مدینه، پذیرای مهاجرین شدند و به گرمی و روی خوش و استقبال، از مهاجرین پذیرایی کردند.
قرآن می‌فرماید: «وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ» این‌ها ایثار می‌کنند نسبت به نفس خودشان، حتی به نفس خودشان در برابر دیگران، با جانشان و با مالشان ایثار می‌کنند همان‌گونه که قرآن می‌فرماید: « تُجاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ ». این‌ها با مال و جان، در این آیه هم می‌فرماید: با نفس خودشان ایثار می‌کنند، که عالی‌ترین جلوه‌ی ایثار است.
«وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَة» گرچه خودشان نیازمندند اما از خود می‌گذرند و به دیگران می‌پردازند.
«وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ» و اگر کسی خود را از بخل و حرص بازدارد، «فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» این‌ها در زمره‌ی رستگاران و سعادتمندان هستند. کسی که بتواند ایثار بکند ولو این‌که خودش نیازمند است، البته در ذیل همین آیه داریم که در منقبت امیرالمؤمنین علی (ع) هم این آیه نازل شده که: زمانی، در شبی بود، فقیری وارد مسجد شد و از رسول خدا تقاضای کمک کرد. پیامبر فرمود: او را ببرید درِ منزلِ بنده و از همسران من تقاضای کمک کنید. وقتی آن فقیر به درِ خانه‌ی رسول خدا رفت، همسران پیغمبر پاسخ دادند که ما در منزل، جز آب، چیزِ دیگری در خانه نداریم. سال‌های سختی بوده؛ دوران آن ده سالی که پیامبر در مدینه بودند، فقر و گرسنگی خیلی گسترش پیدا کرده بود. این فقیر دوباره به مسجد آمد، پیامبر رو کردند به امیرالمؤمنین و فرمودند: شما می‌توانید از دخترم فاطمه برای او کمکی بگیرید. امیرالمؤمنین آن فقیر را به خانه آوردند و به حضرت زهرا عنوان کردند که چنین جریانی است. حضرت فرمودند: ما فقط به اندازه‌ی یک نفر خوراک داریم و آن هم یکی از دختران من هنوز غذا نخورده و چیز دیگری در منزل نیست. در تاریخ دارد که حضرت، فقیر را داخل خانه کردند و چراغ را خاموش کردند و ظرف غذا را مقابل فقیر گذاشتند که این فقیر احساس نکند که جز این غذا، غذای دیگری نیست و به راحتی هم غذا را بخورد. این فقیر، با طیب خاطر در تاریکی، غذای خودش را خورد که همان یک وعده غذایی بود که متعلق به یکی از فرزندان حضرت زهرا بود.
که بعد هم که غذا خورد و رفت، فردای آن شب، پیامبر، امیرالمؤمنین را دیدند و فرمودند: از طرف خداوند به من ابلاغ شد این نکته و این ایثارِ شما و خانمتان زهرای مرضیه و برخورد شایسته‌ی خودتان به آن نیازمند.
این را می‌گویند ایثار. ایثار یعنی چیزی که خودِ انسان نیازمند است و احتیاج دارد ولی برای خدا، می‌گذرد.
در این آیه من چند نکته را عرض کنم محضر عزیزان، بخشش، با وجود نیاز، مورد ستایش است. گاهی اوقات، بنده مالِ زیادی دارم و بخشی از ثروتم را می‌دهم. این ارزشمند است اما ایثار، به این گفته نمی‌شود.
غذایی ما در منزل داریم، برنجی، امکاناتی، خدا لطف کرده و موجود است، نیازمندی هم می‌آید و بخشی از این‌ها را به او می‌دهیم. این را «ایثار» نمی‌گویند بلکه «انفاق» می‌گویند.
ایثار یعنی همانی که خودِ شما الآن به آن نیاز دارید و احتیاج دارید، از این بگذرید برای خداوند. این نکته‌ی اول.
و قطعاً از این آیه استفاده میشود آنچه سبب میشود انسان‌ها به رستگاری واقعی برسند، «فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» رهایی از این بخل است. انسان‌ها اگر از بخل نجات پیدا کردند، به مقام رستگاری خواهند رسید.
و قطعاً کسانی که بخیل‌اند، این‌ها، طعم رستگاری و رنگ رستگاری و عاقبت‌بخیری را نخواهند دید. قطعاً انسان‌های بخیل، رستگار نخواهند شد. چون بخل، از صفات رذیله است.
و بسیاری از این کمالات معنوی که برای انسان‌ها فراهم میشود و رقم می‌خورد، در گرو رهایی از بخل است. انسان‌ها اگر از آن بخل، تعلقات دنیوی و وابستگی‌های مادی رهایی پیدا کردند که قرآن می‌فرماید: «وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ» اگر خودش را از بخل و حرص بازدارد، ، «فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ». این هم مطلب دیگر.
و نکته‌ی دیگری هم عرض کنم که بخل، با نفس انسان‌ها عَجین است. اگر کسی از این بخل فاصله گرفت، نه‌تنها از مال، بلکه از جان نیز می‌تواند بگذرد.
این‌هایی که ما در تاریخ داریم؛ در گذشته، در زمان حال، بعضی‌ها از جان خود هم می‌گذرند. ما در ایام دفاع مقدس، رزمندگانی که برای عبور از معبر مین، بر یکدیگر پیشدستی می‌کردند و سبقت می‌گرفتند. این چه روحیه‌ای است که طرف، از جانِ خودش هم می‌گذرد. رهایی از آن بخلِ درونی، سبب میشود که انسان به راحتی از مال و به راحتی از جان، برای خدا بگذرد.
نکات دیگری را من در ذیل این آیه‌ی شریفه، در جلسه‌ی دیگر در بحث ایثار، محضر عزیزان عرض خواهم کرد.
ان‌شاءالله که خداوند توفیق تحصیل این فضیلت اخلاقی ایثار را به همه‌ی ما عنایت کند. والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته.
