بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
الحمدلله رب‌العالمین و صلی الله علی سیّدنا و نبیّنا حبیب إله العالمین أباالقاسم المصطفی محمد و عَلی أهل بیته الأئمّة الهداةِ المهدیین لا سیَّما بقیةالله المنتظَر حجة ابن الحسن العسکری عجل الله تعالی فرجه الشریف.
با عرض سلام و ادب و احترام محضر شما عزیزانی که برنامه را مشاهده می‌فرمایید، در دوازدهمین برنامه از جلسات چهارده معصوم که به یاد عزیز از خلق سفرکرده‌ی به حق پیوسته، شادروان مرحوم آقای حاج ابراهیم یقطین رحمةالله علیه رحمة واسعه، برنامه تهیه و تدوین و منعقد است.
امروز را میهمان سفره‌ی خوان امام دهم و معصوم دوازدهم هستیم. در سخنی از فرمایشات وجود مقدس امام هادی علیه‌السلام، پنج رذیله‌ی اخلاقی را امام با آثار زیانبار این‌ها اشاره می‌فرمایند که ان‌شاءالله مراقب باشیم هم خودمان، هم اطرافیان خودمان و منسوبین خودمان را از این اخلاق‌های ناپسند و صفات مذموم و مذمت‌شده، دور بداریم. امام دهم می‌فرماید: «اَلحَسَدُ ماحِقُ الحَسَناتِ». حسادت سبب می‌شود که خوبی‌های شما و حسنات شما، از بین می‌رود و نابود می‌شود. یکی از آثار زیانبار حسادت، از بین رفتن حسناتِ انسان‌هاست.
تعریفی را من از حسد، محضر عزیزان کنم. حسادت، حالتی است که اگر پناه بر خدا در کسی شکل گرفت، زوال نعمت را از طرف محسود و مقابل می‌خواهد. مثلاً می‌گوید: فلانی، ثروتش از دست برود، علمش از دست برود، آبروی اجتماعی‌اش از دست برود، ولو اینکه به من نرسد. این را می‌گویند حسادت.
فرق آن با غبطه در این است. غبطه، بسیار کار ارزشمندی است. در آموزه‌های دینی داریم که اگر دیدید کسی، توفیقاتی دارد و امتیازاتی دارد، از نظر معنوی انسان بامعنویتی است، از نظر علمی آدمِ عالِمی است، از نظر اقتصادی فردِ موفقی است، غبطه این است که ما میگوییم: خدایا همان‌طوری که این شخص دارای این ویژگی‌ها و این موقعیت است، به ما هم عنایت کن. از خدا نمی‌خواهیم که از او بستان. بلکه میگوییم: خدایا، ضمن اینکه او دارد، به ما هم مرحمت کن. این حالت، حالت خوبی است که به آن غبطه و تنافس می‌گویند.
ولی حسادت، میگوییم: خدایا این نعمت را از این بگیر ولو به ما نده. این را می‌گویند حسد. این بسیار بسیار صفت ناپسندی است. خدایا، ثروت از کفِ این خارج بشود ولو ما ثروتمند نشویم. این شخص از این مقام و جایگاه بیفتد ولو ما جای او قرار نگیریم. این نگاه و این طرز تفکر، سبب می‌شود که حسنات و کارهای نیک انسان‌ها از بین می‌رود. یکی از عواملی که حسنات را از بین می‌برد، حسادت است.
دومین رذیله‌ی اخلاقی، امام می‌فرماید: وَالزَّهوُ جالِبُ المَقتِ. زَهو به معنای تکبر است. جالِبُ المَقتِ. خودِ تکبر، جذب‌کننده‌ی دشمنی و عداوت است. کسانی که متکبرند، اساساً یکی از آثار تکبر این است که دشمن‌ساز است و دشمنی را افزایش می‌دهد. و شما می‌بینید در جامعه، انسان‌هایی که متکبرند، معمولاً مردم با این‌ها خوب نیستند. تکبر هم بحث مفصلی دارد که علل تکبر چیست و عوامل تکبر چیست. علت تکبر، کم‌ظرفیتی است. و عواملی که سبب تکبر می‌شود اگر انسان کم‌ظرفیت شد، یک وقت ثروت او را متکبر می‌کند، یک وقت علم او را متکبر می‌کند، یک وقت زیبایی، او را متکبر می‌کند. یک وقتی مقام اجتماعی او را متکبر می‌کند. یک وقتی شهرت، او را متکبر می‌کند. یک وقتی اعتبارات خانوادگی (ما از فلان فامیلیم؛ فلان طایفه هستیم؛ پدرمان کیست؛ جدّمان کیست)، این‌ها موجب تکبر می‌شود اگر انسان ظرفیت نداشته باشد. خودِ تکبر، جذب‌کننده‌ی دشمنی و عداوت است. اگر می‌خواهیم مردم ما را دوست بدارند، دوستی در تواضع است و در فروتنی است.
سومین صفت ناپسند، حضرت می‌فرماید: وَالعُجبُ صارِفٌ عَن طَلَبِ العِلم. خودبینی و خودخواهی مانع تحصیل علم انسان می‌شود. صارِفٌ عَن طَلَبِ العِلم داع إلَی الغَمطِ وَالجَهل. خودبینی هم مانع از تحصیل علم می‌شود و انسان را در سستی و نادانی نگه می‌دارد. کسانی که انسان‌های خودبینی هستند و فقط خودشان را نگاه می‌کنند و جامعه و اطرافیان را نمی‌بینند، این‌ها هم گرفتار رکودِ در تحصیل علم می‌شوند چون خودبین می‌شوند. می‌گویند: برویم پیشِ فلانی ببینیم حق با کیست، می‌گوید: ما همه‌ی این‌ها را بلدیم. و حاضر نیست که برود از زبانِ دیگری هم سخنی بشنود. این عبارتی که بعضاً افراد می‌گویند «ما خودمان سرمان می‌شود»، «ما خودمان این‌ها را بلدیم»، این نشانه‌ی جهل انسان‌هاست. خدا به پیامبر که عقل کلّ نظام خلقت است، می‌فرماید: وَ شاوِرهُم فِی الأمر: از مردم مشورت بگیر. با مردم مشورت کن. ما بعضی اوقات آنقدر خودبین شده‌ایم که عار داریم نظرِ کسی را بپرسیم و نظرِ کسی را جویا بشویم. لذا انسان‌های خودبین هم رکود علمی پیدا می‌کنند و هم در نادانی متوقف می‌شوند.
نکته‌ی دیگر حضرت می‌فرماید: وَالبُخلُ أَذَمُّ الأخلاقِ. بُخل، از بدترینِ اخلاق‌های انسانی است که خدا، به کسی چیزی داده، ما از این فرصتی که در اختیار ماست بخل بورزیم. نه خود خوریم نه کس دهیم. این صفت، جزء صفت‌های ناپسند است که در روایات هم مذمّت شده.
و پنجمین مطلب، امام فرمودند: وَ الطَّمَعُ سَجیَّةٌ سَیِّئَة. طمع، خصلتی ناپسند و زشت است. انسان‌هایی که طمع دارند و چشم طمع به اموال و موقعیت‌های دیگران دارند، این صفت، صفت ناپسندی است. امیدواریم که بتوانیم این صفات ناپسند حسادت، تکبر، خودبینی، بخل و طمع را از رفتار و گفتار و زندگیِ خود ان‌شاءالله خارج کنیم و پیوسته در راه تحصیل فضائل اخلاقی قدم برداریم.
توفیقات همه‌ی عزیزان را از خداوند منان خواستارم. والسلام علیکم و رحمةالله و برکاته.
