بسم الله الرحمن الرحیم
قال الله تبارک و تعالی فی محکمه کتابه القرآن الحکیم : ﴿الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَاْمُرُكُم بِالْفَحْشَاء وَاللّهُ يَعِدُكُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَفَضْلاً وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ﴾[1] صدق الله العلی العظیم.
بحثی که در خدمت شما در این فرصت مطالبی را عرض می‌کنیم نمایی از وسوسه‌های شیطانی در قرآن است که یکی از آیاتی که خداوند تبیین فرموده است که شیطان چگونه وسوسه می‌کند و تسویلات شیطانی چیست ، آیه 268 از سوره مبارکه البقره است . قرآن می‌فرماید ﴿الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ ﴾ کار شیطان این است که شما را مامورا در کارهای خیر و کارهای خوب وعده فقر و ناداری و تهی دستی را می‌دهد. ﴿ وَيَاْمُرُكُم بِالْفَحْشَاء ﴾ اولا در کارهایی که شما می‌خواهید انجام بدهید و خدمتی بکنید و انفاقی بکنید قدم خیری بردارید از نظر اقتصادی یک هراسی را در شما ایجاد می‌کند که نکند که فقیر بشوید و دست شما خالی بشود و خودت نیازمند بشوی، فردای زندگی ات و روز کوری و روز بیماری ات کی به شما رسیدگی می‌کند این‌ها کار شیطان است ﴿ وَيَاْمُرُكُم بِالْفَحْشَاء ﴾ از کارهای دیگر شیطان این است که معمولا شما را امر به فحشا می‌کند. فحشا یعنی گناهان بزرگی هم که نوعا در خلوت هم اتفاق می‌افتد ، تفاوت بین فحشا و منکر، منکر آن گناهانی است که آشکارا اتفاق می‌افتد و علنی در ملا و منظر مردم و فحشا آن گناهانی است که در خلوت‌ها اتفاق می‌افتد. دلیلی که کسی نیست و کسی ما را نمی‌بیند و کسی مطلع نیست انسان‌ها آلودگی به گناه پیدا می‌کنند و این کار شیطان است که در خلوت‌ها امر می‌کند انسان‌ها را به فحشا و کارهای ناپسندی که خدا نمی‌پسندد. سخنانی بگوییم و کارهایی انجام بدهیم که خدا راضی نیست با این بیان که کسی نیست و کسی اطلاع پیدا نمی‌کند. از آن طرف قرآن می‌فرماید ﴿ وَاللّهُ يَعِدُكُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ ﴾ اما خدا به شما وعده می‌دهد که ما شما را می‌بخشیم و مغفرت الهی در انتظار شما است و برگردید و اگر شیطان را فریب هم داده است به سوی خدا برگردید و توبه کنید و خداوند توبه پذیر است و ﴿ وَفَضْلاً ﴾ و خداوند نه تنها شما را می‌بخشد ، خداوند با فضیلت با شما برخورد می‌کند. «یا مُبَدّلَ السَیّئات بالحَسَنات » ای پروردگاری که به ازای گناهانی که بندگان انجام داده اند و بعد برمی گردند و طلب مغفرت می‌کنند و توبه‌ی واقعی می‌کنند . شما به این‌ها پاداش می‌دهید. یک وقتی از یکی از بزرگان شنیدم از اساتید بزرگ حوزه فرمود این هایی که خیلی بد هستند اگر جدی برگردند و رو به خدا بیاورند و توبه کنند یک دفعه ره صد ساله را می‌روند. با یک کوله بار سنگین از گناه به سوی خدا می
آید و جدی استغفار می‌کند . فضل الهی شامل حال او می‌شود و این فضل سبب می‌شود که ما به ازای هرگناه یک حسنه رقم می‌خورد و یک جهش عظیمی در معنویت برای این رقم می‌خورد با یک عدد و آمار سنگینی از نافرمانی خدا وقتی که توبه می‌کند این عدد را برای او از باب فضل حسنه می‌نویسند .
﴿ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ﴾ خداوند وسعت دهنده علیم است. چند مطلب را من در این آیه محضر عزیزان تقدیم کنم که اولا یکی از کارهای شیطان این است که ما را از کارهای خیر در مسائل اقتصادی بازمی دارد. این کار شیطان است . یک وقتی که شما می‌خواهید قدمی بردارید و کمکی به کسی بکنید . قصد ورود دارید ، شیطان در این جا وسوسه می‌کند که خودت چراغی که به خانه روا است به مسجد حرام است . آینده‌ی خودت را ببین کسی فردا به تو کمک نخواهد کرد . این از کارهای شیطان است . لذا در قرآن در دو جا خداوند توصیه به عجله نموده است و یکی از آن دو جا توصیه به کارهای خیر این است که عجله کنید . ﴿ فَاسْتَبِقُواْ الْخَيْرَاتِ ﴾ [2] و یک مورد دیگر هم در قرآن است که هر دو هم به عبارتی در این آیه بیان شده است ، عجله در توبه کردن است . ﴿سَابِقُوا إِلَي مَغْفِرَةٍ ﴾ [3]
نکته‌ی دیگر از مسائلی که در این آیه حائز اهمیت است این است که قطعا از این آیه ما استفاده می‌کنیم که انسان‌ها در انتخاب راه خودشان آزاد هستند و اجباری نیست در اینکه انفاق بکند یا نکند . این اختیار است که شیطان هم وسوسه می‌کند در حد وسوسه است در حد الزام نیست . انسان‌ها خودشان می‌توانند انتخاب کنند که انفاق بکنند یا نکنند از گناه فاصله بگیرند یا فاصله نگیرند. نکته‌ی دیگری که من محضر عزیزان عرض بکنم این است که هرکسی که وسوسه‌ی شیطانی را در ما ایجاد کند. گاهی اوقات دیده شده است که افرادی قصد کار نیکی دارند، قصد کار خیری دارند بعضی از دور و بری‌های آن‌ها و اطرافیان آن‌ها و دوستان آن‌ها شروع می‌کنند همان حرف‌های شیطان را زدن که آقا حالا ضرورت ندارد. برای خودت چه نیازی دارد که به دیگران کمک بکنی و انسان را با وعده فقر از انجام کار خیر بازمی دارند. این همان کار شیطان است و گاها ما می‌بینیم که کار شیطانی را دیگران هم انجام می‌دهند یعنی آن وسوسه‌های شیطانی و توصیه‌ی به اینکه فقیر می‌شوید را از زبان دیگران هم انسان در تصمیمات خداپسندانه‌ی خود می‌بیند . اگر کسی همین کارهایی که شیطان می‌کند و قرآن می‌فرماید تسویلات شیطانی است از زبان دیگران هم شنیدیم در حقیقت آن‌ها هم دارند به عبارتی دارند کار شیطان را انجام می‌دهند و ما به این وسوسه‌ها اهمیت ندهیم و قرآن فقر و فحشا را باهم ذکر کرده است و شیطان هم توصیه‌ی وعده‌ی به فقر می‌دهد و هم امر به فحشا که بزرگان از این آیه استفاده می‌کنند که یک ارتباطی بین فقر و فحشا و یک رابطه ای وجود دارد. متاسفانه شاهد هم هستیم که بخشی از گناهانی که افراد انجام می‌دهند به خاطر ترس و هراس از فقر است می‌گوید برای اینکه فقیر نباشیم و برای اینکه آینده‌ی ما تامین باشد ما از گریز برای ترس از فقر گاها به سمت و سوی فحشا کشیده می‌شوند و کارهایی را انجام می‌دهند و درآمدهایی را به دست می‌آوردند و اعمالی از این‌ها سر می‌زند که این اعمال را خدا راضی نیست که این اعمال به خاطر فرار از فقر اقدام می‌کنند.
و از همین آیه من باز این نکته را اشاره کنم که قطعا اگر کسی از نظر اقتصادی تهی دست شد و از نظر اعتقادی هم فقیر بود اینجا آسیب دیدن او به سمت و سوی فحشا خیلی ضریب اش بالا است این طور البته نیست که هرکسی که تهی دست باشد به فحشا آلوده بشود اما تهی دستانی که از نظر اعتقادی هم تهی دست هستند و فکر آن‌ها تهی از مبانی اعتقادی است این‌ها ضریب آلوده شدنشان به سمت فحشا بالا است و این رسالت سنگین انسان‌های متمکن را می‌رساند که ما در اینجا باید به وظایف خود به نحو شایسته عمل کنیم . نکته ای را من خدمت عزیزان عرض کنم . روایتی از امام صادق علیه السلام در پایان عرایضم ، امام صادق می‌فرماید ابلیس لعنه الله علیه می‌گوید پنج چیز است که در اختیار من نیست ولی بقیه‌ی مردم در قبضه‌ی من هستند و اگر کسی این پنج ویژگی را پیدا کند من بر او ورودی ندارم اول شیطان می‌گوید « مَنِ اِعْتَصَمَ بِاللَّهِ عَنْ نِيَّةٍ صَادِقَةٍ وَ اِتَّكَلَ عَلَيْهِ فِي جَمِيعِ أُمُورِهِ »[4] آن هایی که توکل شان به خداست با یک نیت صادقی، در کارها وارد می‌شوند شیطان بر این‌ها ورودی ندارد . کسانی که در همه‌ی امورات خودشان به خدا توکل می‌کنند یک، وسوسه‌های شیطانی در این‌ها نفوذ ندارد .
دوم کسانی که تسبیح خدا را در روز و شب زیاد می‌گویند « وَ مَنْ كَثُرَ تَسْبِيحُهُ فِي لَيْلِهِ وَ نَهَارِهِ» دائم الذکر هستند و اذکار را بر زبان جاری می‌کنند. خود این اذکار و تسبیح الهی و سبحان الله گفتن انسان‌ها را حفظ می‌کند در برابر آن وسوسه‌های شیطانی . سوم« وَ مَنْ رَضِيَ لِأَخِيهِ اَلْمُؤْمِنِ مَا يَرْضَاهُ لِنَفْسِهِ» کسانی که برای دیگران آنچه را می‌پسندند که برای خود می‌پسندند قطعا این نگاه اگر آمد ما همان طور که برای خود فقر را نمی‌پسندیم و برای خود ظلم را نمی‌پسندیم برای دیگران هم همین گونه عمل خواهیم کرد و لذا نگاه ما وقتی که این طور شد درصدد رفع گرفتاری‌های دیگران هم برخواهیم آمد چون دوست داریم که گرفتاری‌های ما هم حل بشود « وَ مَنْ لَمْ يَجْزَعْ عَلَى اَلْمُصِيبَةِ حَتَّى تُصِيبَهُ » کسانی که در رویارویی با مصیبت هایی که با آن‌ها رو می‌آورد جزع و فزع نمی‌کنند و ناسپاسی نمی‌کنند و کفر نمی‌گویند «وَ مَنْ رَضِيَ بِمَا قَسَمَ اَللَّهُ لَهُ » پنجم کسانی که به آنچه که خداوند به آن‌ها مرحمت راضی هستند و رضایت می‌دهند و شکر خدا را به جا می‌آوردند یعنی از صفت حرص و آن زیاده طلبی خود را دور کرده اند «وَ لَمْ يَهْتَمَّ لِرِزْقِهِ .» و هیچگاه اندوه آنچه که دیگران دارند را این‌ها نمی‌خورند. امام صادق می‌فرماید شیطان می‌گوید من این پنج گروه را نمی‌توانم در این‌ها نفوذ کنم و این‌ها را منحرف کنم .
[1] سوره بقره/ آیه 268
[2] سوره بقره / آیه 148
[3] سوره حدید / آیه 21
[4] روضة الواعظین , جلد۲ , صفحه۳۸۷
