بسم الله الرحمن الرحیم.
قال الله الحکیم فی کتابه الکریم. ﴿يَا اَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلـي الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ[1]﴾.
در دومین روز از ماه مبارک رمضان با موضوع بحث روزه در قرآن با تمسک به این آیه‌ی مبارکه‌ی 183 سوره‌ی مبارکه‌ی البقره.
خداوند می‌فرماید: ای کسانیکه ایمان آوردید، ما روزه را بر شماها تکلیف کردیم و واجب نمودیم، همانگونه که بر امت های گذشته هم روزه تکلیف شده بود و نتیجه‌ی این روزه داری این است که شما به مقام تقوا برسید.
نسبت به اینکه تقوا چیست. تقوا یعنی خویشتن داری از گناه. ما هرچه خدا نمی پسندد در زندگی خود ترک کنیم. روزه این فرصت را برای انسان فراهم می‌کند، اگر با آن نگاه حقیقی به روزه اتفاق بیفتد. عزیزان مستحضر هستید که بیشتر گناهانی که از انسان‌ها سر می‌زند ریشه در دو ویژگی نا پسند خلاف اخلاقی دارد. یکی بحث صفت رذیله‌ی غضب و دوم صفت رذیله‌ی شهوت.
نوع اشتباهات، خطاها، لغزش‌ها به این دو ویژگی بر می‌گردد. و چیزی که می‌تواند این دو صفت زشت را مدیریت کند و کنترل کند، غضب ما را و شهوت مارا. همین روزه داری است که قرآن هم می‌فرماید: فلسفه‌ی روزه داری همین است که شماها به مقام تقوا نائل شوید و به تقوا برسید. در حقیقت در این ماه رمضان انسان‌ها به این باور می‌رسند، در عین حالی که می‌توانند غذا بخورند، در عین حالی که می‌توانند آب بنوشند، گرسنه می‌شوند. این صبر و بردباری خود را تقویت می‌کنند و بالا می‌برند و نقش زنده و سازنده‌ی روزه و ارزش مند روزه این است که روزه صبر و استقامت را در تحمل سختی‌ها بالا می‌برد. ما در عین حالی که می‌توانیم اقدام کنیم به خوردن غذا، خوردن آب. گرسنه هستیم، تشنه هستیم، کسی هم نیست، اراده‌ی قوی ما به خاطر روزه داری. خود را مدیریت می‌کنیم از مصرف کردن. همین اراده را ما در زندگی در برابر کارهای دیگری که خدا نمی پسندد داریم. همان طوری که می‌توانیم این خوردن خوراک حلال، خوردن آب پاک در روز رمضان را بر خود ما حرام کنیم، چرا نتوانیم کاری که خدا حرام کرده است را بر خود ممنوع نکنیم.
خدا رحمت کند مرحوم ملا محسن فیض کاشانی، این عالم برجسته می‌فرماید: ما سه نوع روزه داریم. صوم عموم، روزه‌ی که همه باید از او روزه باشند و آن نگهداری شکم و در روابط اخلاقی نگه داری خود از مسائل آلودگیهای جنسی و اخلاقی می‌باشد. این صوم العموم است.
یک صوم الخصوصی داریم که نگهداری چشم و گوش و زبان و دست و پا از آن چه خدا نمی پسندد. قطعا این در ماه مبارک رمضان ما را باید برساند به همین صوم الخصوص. یعنی ما باید بواسطه‌ی همین روزه گرفتن مراقب باشیم که روزه دار واقعی کسی است که با زبان خودش خلاف نگوید. روزه دار واقعی کسی است که با چشمش به حرام نگاه نکند. زندگی او تغییر پیدا کند. ما بسنده نکنیم به یک افطاری خوردن و سحری خوردن و تغییر وقت غذایی ما، ولی همان رفتار و اخلاق گذشته را داشته باشیم.
حضرت زهرای مرضیه فرمود: ما یصنع الصائم بصیامه[2]. روزه دار با روزه گرفتن کاری نکرده است، اگر چشم او، زبان او، گوش او و جوارح او از حرام روزه نباشد. این همان صوم الخصوصی است که ما باید در در رمضان برای خود ما رقم بزنیم. یعنی چشم ما خداپسندانه ببیند، جوارح ما برای خدا کار کند، دست ما، دست گذشته نباشد. نشان بدهیم که میهمان خدا هستیم و نشان بدهیم که در این ضیافت شرکت کردیم.
یک روزه‌ی دیگر را مرحوم فیض می‌فرماید: صوم الخصوص الخصوص. روز‌ی خاصان درگاه ربوبیت است و آن ترک مکروهات و انجام مستحبات است. بشر به یک جایی می‌رسد که...
می گویند از مرحوم حاج شیخ جعفر کاشف الغطاء سوال کردند که چطور می‌شود یک امام معصوم نه گناه می‌کند و نه فکر گناه؟ ایشان فرمودند: من که خاک پای معصومین نیستم، به سهم خودم چهل سال است که یک مکروه انجام نداده ام. این همان صوم الخصوص الخصوص است. لذا عزیزان از آثار ارزشمند روزه داری دوری از هر عملی است که خدا نمی پسندد که قرآن هم اشاره می‌فرماید. بزرگترین دستاورد برای یک فرد روزه دار رسیدن به مقام تقوا است. در ضمن این تقوا آثار دیگری هم در روایات ما اشاره شده است که باید این‌ها دستاوردهای روزه داری باشد. پیامبر در آن خطبه‌ی جمعه‌ی پایانی ماه شعبان فرمود: فاذکروا بجوعکم و عطشکم جوع یوم القیامه و عطشه. در ماه رمضان وقتی گرسنه می‌شوید، تشنه می‌شوید، از تشنگی و گرسنگی قیامت یاد کنید. این عطش و گرسنگی ما را به فکر آخرت و روز جزائی بیندازد که آن روز آبی در دسترس نیست. خوراکی در دسترس نیست تا سرنوشت انسان‌ها رقم بخورد و این به یاد آخرت بودن تلاش برای آخرت را هم از یاد نبریم.
از آثار اجتماعی ارزشمند روزه داری بعد از تقوا و قیامت باوری این است که امام باقر می‌فرماید: خدا روزه را واجب قرار داد تا اغنیا طعم گرسنگی را بچشند. ثروتمندان که خدا به این‌ها لطف کرده است، عزیزانی که تمکن مالی دارند، مشکلات اقتصادی ندارند، درد گرسنگی را نمی فهمند. در این یک ماه رمضان و قتی گرسنگی به سمت آن‌ها می‌آید، تشنگی به سمت آن‌ها می‌آید. فراموش نکنند که در جامعه‌ی آن‌ها کسانی هم هستند که شاید همه‌ی سال آن‌ها با همین وضع می‌گذرد، باهمین گرسنگی دست و پنجه نرم می‌کنند. با همین وضعیت گذران می‌کنند. لذا یک بار تربیتی ارزشمند اجتماعی را باید روزه داری برای ما رقم بزند و به دنبال بیاورد، ضمن اینکه در روایتی رسول الله می‌فرماید: خود این روزه داری برای سلامتی شما هم نافع است. کسانی که سالم هستند و روزه برای آن‌ها ضرر ندارد، روزه گرفتن رمز سلامتی است. صوموا تصحوا[3]. پیامبر فرمود: روزه بگیرید تا سلامتی شما استمرار پیدا کند و این سلامتی تداوم پیدا کند.
من عرایض را جمع بندی کنم. در آن خطبه‌ی شریف رسول الله که اشاره کردیم، در جمعه‌ی آخر ماه شعبان اشاره فرمودند، یک سخنی را در بحث رسول الله در مورد این آثار ارزشمند روزه داری در حدیث شریف قدسی که پیغمبر از خداوند نقل می‌کند که خداوند فرمود رسول ما! الصوم لی و أنا أجزی به[4]. روزه برای من هست و پاداش روزه داری را هم من می‌دهم. از برکات این روزه داری باید به این جاها برسیم. والصوم یمیت مراد النفس[5]. روزه باید آن خواسته های نفسانی طغیان گر را از بین ببرد. و شهوه الطبع، آن شهوت طبع انسان‌ها را مدیریت کند. انسان‌ها از آن حالت شهوترانی فاصله بگیرند. و فیه صفاء القلب. روزه باید قلب انسان را صفا ببخشد. درون انسان را پاک کند و طهاره الجوارح. جوارح انسان را طاهر کند. دست انسان، پای انسان را و بشود اعضایی که خدا می‌پسندد و عماره الظاهر والباطن. ظاهر و باطن به برکت روزه داری پاکیزه شود و روزه داری باید ما را به شکر بر نعمت های خدا برساند که الحمدلله این نعمت هایی که خدا به ما داده است، خود ماه رمضان، حیات ما، زندگی ما، سلامتی ما، دارایی ما. و الاحسان الی الفقراء. روزه دار باید از احسان به نیازمندان غافل نشود. و زیاده التضرع و الخشوع و البکاء. روزه داران از این فرصت روزه داری در تضرع، خشوع، اشک ریختن در پیشگاه خدا بهره بگیرند. و حبل الالتجاء الی الله. ریسمان ارتباط با خدا روزه است. و سبب انکسار الهمّه. خود روزه اندوهها را کاهش می‌دهد و تنزل می‌بخشد. و تخفیف السیّئات. روزه سبب می‌شود که گناهان ما تخفیف پیدا می‌کند و تضعیف الحسنات. خوبی های ما مضاعف می‌شود و تضعیف.
[1] بقره/183
[2] بحار، ج 93 ص 295
[4] کافی، ج 4 ص 63
[5] بحار، ج 93 ص 254
